Με αφορμή τα 80 χρόνια από τη γέννηση του Πολωνού σκηνοθέτη Krzysztof Kieślowski και το λυρικό Google Doodle της ημέρας, μια ωδή με εικόνα και ήχους στον σπουδαίο σκηνοθέτη.
“Εδώ και χρόνια, μόνο ένα μοντέλο αγάπης έχω κατά νου. ‘Μπλε Ταινία’ του Κισλόφσκι” έχει γράψει η Μαλβίνα Κάραλη για τον ηθικό δημιουργό που έκανε πολιτική, ακυρώνοντας την, τον Κριστόφ Κισλόφσκι.
Ο Κισλόφσκι (εναλλακτικά Κσιστόφ Κιεσλόφσκι), ένας φιλόσοφος ουσιαστικά της έβδομης τέχνης και κορυφαίος δημιουργός -από τον Μάρτιν Σκορσέζε στον Σλάβοϊ Ζίζεκ, όλοι μιλάνε για το ρηξικέλευθο έργο του και τον πρόωρο χαμό του- έγινε γνωστός τη δεκαετία των 80s, με τον τηλεοπτικό του “Δεκάλογο” (1988-1989), τη λυρική “Η Διπλή Ζωή της Βερόνικα” (1991) και τη βαθειά πολιτική “Τριλογία των Χρωμάτων” (1993-1994).
Μπλε, Λευκή, Κόκκινη, τα χρώματα της γαλλικής σημαίας και οι αξίες και ιδεολογίες τους όπως αναδύθηκαν μέσα από τη Γαλλική Επανάσταση. Ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη λοιπόν ο επίλογος του έργου που αποθεώνει την αγάπη, το μόνο αντίδοτο απέναντι σε κάθε τραύμα.
Το έργο του μια κινηματογραφική κάθαρση, ο Πολωνός σκηνοθέτης δεν ήθελε ποτέ να ορίζουν το έργο του πολιτικό. Όπως σχολιάζει το Vox ο Κισλόφσκι δείχνει πώς μπορείς να κάνεις πολιτική χωρίς να είσαι γρανάζι σε μηχανισμό προπαγάνδας. Ένα από τα -πολλά- κλειδιά της μοναδικότητας του.
Στο έργο του που αριστοτεχνικά συνδημιούργησε με τους συντρόφους του στην τέχνη τους, τον σεναριογράφο Κριστόφ Πισίεβιτς και τον αυτοδίδακτο μουσικό Zbigniew Preisner το συναίσθημα έρχεται ήσυχα και εκρήγνυται με λυγμούς σιωπηρούς.
Ο Κισλόφσκι δεν πίστευε σε Θεό, σε πολιτικούς, σε οτιδήποτε από όλα όσα ήθελαν να τον κάνουν να πιστέψει πέρα από τον άνθρωπο, πονεμένος, εξαγνισμένος και ίσως κάποτε ελεύθερος.
Πολυβραβευμένος όπως και πρέπει -Βραβείο Κριτικής Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών (1988), Βραβείο FIPRESCI (1988, 1991), Βραβείο της Οικουμενικής Κριτικής Επιτροπής (1991), βραβείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας FIPRESCI (1989), Golden Lion (1993), βραβείο OCIC (1993), βραβείο Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, Silver Bear (1994) ενώ το 1995, ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερου Σκηνοθέτη και Καλύτερου Σεναρίου- και το 2002, κατατάχθηκε στη δεύτερη θέση στη λίστα Sight & Sound του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου μεταξύ των δέκα κορυφαίων σκηνοθετών που υπήρξαν ποτέ.
“Ακόμη και όταν οι ταινίες μου αφορούσαν άτομα που ασχολούνται με την πολιτική, πάντα προσπαθούσα να ανακαλύψω τι είδους άτομα ήταν” είπε κοντά στο τέλος της καριέρας του, λίγο πριν πεθάνει το 1996. “Το πολιτικό περιβάλλον ήταν μόνο το σκηνικό.”
Στο Δεκάλογο του – μια σειρά ταινιών διάρκειας μίας ώρας που προβλήθηκαν στην πολωνική τηλεόραση το 1988, με κάθε επεισόδιο να αντιστοιχεί σε μία από τις δέκα εντολές – το σεξ, η οικογένεια και τα χρήματα απασχολούν τους ανθρώπινους ήρωες του δημιουργού που είχε πάντα σε πρώτο πλάνο τον άνθρωπο -ωμό. Άλλωστε μέσα στον ιστό της ανθρώπινης ζωής ο Κισλόφσκι έβρισκε την ευφυία.
Πιστεύω ότι η ζωή είναι πιο ευφυής από τη λογοτεχνία. Η απασχόληση για τόσο πολύ χρόνο στα ντοκιμαντέρ υπήρξε μια ευλογία αλλά και ένα εμπόδιο για το έργο μου. Στο ντοκιμαντέρ το σενάριο απλώς σου υποδεικνύει μια κατεύθυνση. Όμως κανένας δεν ξέρει πως θα ξετυλιχθεί η ιστορία. Και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων το θέμα είναι να κινηματογραφείς όσο το δυνατό περισσότερο. Είναι στο μοντάζ που διαμορφώνεται ένα ντοκιμαντέρ. Σήμερα νομίζω ότι δουλεύω με τον ίδιο τρόπο.
Αν και εξέχουσα φωνή στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο σε μια εποχή που η Ευρώπη ζούσε ιστορικές στιγμές και πολιτικές μετατοπίσεις, συμπεριλαμβανομένης της πτώσης του σιδηρού παραπετάσματος και της γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Κισλόφσκι ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για την “πολιτική” -κάνοντας κριτική στην πολιτική μέσα από το φακό από τα νιάτα του.
A young Krzysztof Kieslowski in Piotr Studziński's THE FACE, 1966. pic.twitter.com/PegRnKFf5M
— MUBI (@mubi) June 27, 2020
Εκθέτοντας το κοινό του, εμάς, στις ηθικές αμφισημίες της πολιτικής μέσα από το βαθιά συναισθηματικό έργο του ο Κισλόφσκι εξέθετε το νομοτελειακά άκυρο των ιδεολογιών και τους περιορισμούς τους.
Ίσως αξίζει να διερευνήσουμε το άγνωστο απλά και μόνο επειδή το αίσθημα της άγνοιας είναι οδυνηρό
tweetΈχοντας γνωρίσει τη λογοκρισία και την απόρριψη από τα κέντρα εξουσίας της πατρίδας του ο Κισλόφσκι ξεκίνησε την καριέρα του κάνοντας ντοκιμαντέρ στην Πολωνία τη δεκαετία του 1970, όσο η αυταρχική κυβέρνηση εξακολουθούσε να ελέγχει την πολωνική τηλεόραση και την παραγωγή ταινιών και μετά στράφηκε στη μυθοπλασία φωτίζοντας με χρώμα ιστορίες ανθρώπων μπροστά σε δύσκολα ηθικά διλήμματα. Ή κάνοντας πολιτική χωρίς να το λέει -τι είναι άλλωστε η Διπλή Ζωή της Βερόνικ αν όχι (και) μια αλληγορία για την Ανατολική και Δυτική Ευρώπη μετά την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος.
Ο Κισλόφσκι αμφισβητούσε τα απολυταρχικά καθεστώτα υπενθυμίζοντας ότι δεν είμαστε μόνοι απέναντι σε αυτά.
Σε μια συνέντευξη του 1995 για το Δεκάλογο είπε:
Όλα είναι σημαντικά εκτός από την πολιτική. Η μοναξιά είναι σημαντική. Το ίδιο ισχύει και για την αγάπη και την έλλειψη αυτής. Η απελπισία είναι σημαντική, τα πάντα. Η πολιτική δεν είναι, γιατί δεν υπάρχει… Αυτό (που ζούμε) δεν είναι πολιτική αλλά μάλλον η συνέπεια της πολιτικής ανικανότητας. Δεν υπάρχει νερό, οι ανελκυστήρες δεν λειτουργούν. Τα βασικά πράγματα στη ζωή γίνονται προβλήματα. Η ζωή μας είναι οργανωμένη με κακό και ηλίθιο τρόπο.
Έτσι ο αγνωστικιστής σκηνοθέτης που έφυγε πρόωρα σε ηλικία 55 ετών -ο αιφνίδιος θάνατος του κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης ανοιχτής καρδιάς σόκαρε τους πάντες το 1996- ακυρώνει κάθε “πολιτική” πιστεύοντας μόνο σε ένα. Τον άνθρωπο και το πεπρωμένο που επιλέγει.
Εκατομμύρια έχουν πεθάνει για αυτά τα ιδανικά. Αποφασίσαμε να εξετάσουμε πως αυτά τα ιδανικά υλοποιούνται και τι σημαίνουν σήμερα
Πολιτικός κινηματογραφιστής λοιπόν που στοχεύει να αλλάξει τοτο μυαλό και την καρδιά ώστε να έρθει η αλλαγή ο Kισλόφσκι ήξερε σχεδόν διαισθητικά πώς να μας κάνει όχι καλύτερους. Απλά σκεπτόμενους και ηθικούς, καθαρούς, ελεύθερους.
Ακούστε τις μουσικές του στο playlist, καταδυθείτε στα χρώματα του: